رویای پولدارشدن هنوزهم بازار فروش گنج‌یاب را زنده نگه داشت

نابرده رنج گنج‌یاب!

همشهری جوان/شماره 349/سمانه رحیمی:

اینکه یک عده آدم ساده‌لوح یا شاید طمعکار پی یک پیامک را بگیرند و برای به دست آوردن یک کیسه پر از سکه‌های عتیقه، ساکشان را بسته و نبسته راهی یکی از شهرهای غربی کشور بشوند و تا خود مقصد در رویای یک شبه پولدار شدن باشند، اما آخر کار با خاطره 70میلیون پول بی‌زبانی که از کفشان رفته، سراغ پلیس بروند و اینکه یک عده دیگر برای اینکه ثابت کنند یک شبه پولدار شدن فقط مال داستان‌ها نیست، کلنگ و تیشه بردارند و نقش برجسته بهرام دوم در کازرون را نابود کنند، معنی‌اش این نیست که این روزها مردم زیادی خیال پردازند، معنی‌اش این است که هنوز هم خیلی‌ها ترجیح می‌دهند به جای اینکه نان بازوی خودشان را بخورند، به نانی که اجدادمان درآورده و زیر خاک قایم کرده‌اند اکتفا کنند. این را از تعداد آگهی‌های فروش گنج‌یاب و فلزیاب هم می‌شود فهمید. یک گشت تلفنی بین این فروشندگان ابزار خوشبختی یابی زده‌ایم تا ببینیم بازار گنج‌یابی از چه قرار است؟

 

به شماره آگهی شرکتی که سایت درست و درمانی هم دارد و خودش را دارنده سه تا گواهینامه بین‌المللی در زمینه تولید دستگاه‌های فلزیاب معرفی کرده که زنگ بزنی، خانمی که تلفن را جواب داده توضیح می‌دهد، این دستگاه‌ها دو نوع تصویری و 26 ولتی دارند؛« دستگاه‌های تصویری مان انگلیسی هستند و قیمتشان حدود 12میلیون تومان است اما دستگاه‌های 26 ولتی نهایت 4 میلیون و آمریکایی هستند.

 

بعضی از مدل‌ها هم منوی تفکیک دارند؛ مثلا شما گزینه طلا و فلزات با ارزش را انتخاب می‌کنید و دستگاه هم فقط آنها را نشان می‌دهد.» خانمِ مشاور رایگان که اولش گفته بود این دستگاه‌ها صرفا فلزیاب هستند، حالا غیرمستقیم اشاره‌ای به کاربرد گنج‌یابی‌شان هم می‌کند.

او توضیح می‌دهد که چون دستگاه روی یون‌ها حساس است، هر چه جسمی که ما زیر خاک داریم، قدیمی‌تر و یونیزه‌تر باشد، آن را بهتر تشخیص می‌دهد. بعد از کارآیی دستگاه، حالا وقت این سوال است که می‌توانیم مطمئن باشیم کسی موقع جابه‌جایی فلزیاب یقه‌مان را نمی‌گیرد؟ جواب ساده و کوتاه است:« ما همراه فلزیاب یک مجوز حمل هم می‌دهیم اما دیگر به خود مشتری مربوط است که چه استفاده‌ای از دستگاه بکند.»

 

در جست و جوی مجوز
اولین سوالی که بعد از چند تماس تلفنی اول ذهن آدم را مشغول می‌کند، این است که «بالاخره حمل فلزیاب مجوز می‌خواهد یا نه؟». آقای «ب» که شماره موبایلش در چندین و چند سایت فروش فلزیاب موجود است، می‌گوید برای حمل این فلزیاب‌ها باید مجوز میراث فرهنگی داشت؛ «هم فروشنده و هم خریدار فلزیاب باید مجوز داشته باشند. حواستان حتما به مجوز شرکتی که از آن خرید می‌کنید باشد چون خیلی از اشخاص کلاهبردار دوربین‌های دید شب یا حتی دستگاه‌هایی که صرفا فلزیاب هستند را به مشتری می‌اندازند.

 

کلاهبرداری را هم خوب یاد گرفته‌اند، طلای 18 عیار را جلوی دستگاه می‌گیرند و وقتی صدای سنسورش بلند شد، آن را به اسم دستگاه گنج‌یاب به مشتری بیچاره می‌فروشند. در حالی که دستگاه‌های گنج‌یاب با دستگاه‌های فلزیاب تفاوت دارند. دستگاه‌های گنج‌یاب سیستم ‌هاله گاز کربن دارند؛ یعنی وقتی طلا برای مدت طولانی زیر خاک بماند، ‌هاله‌ای از گاز کربن دور خودش تشکیل می‌دهد که این دستگاه‌ها آن را تشخیص می‌دهند.

درحالی‌که دستگاه‌های فلزیاب فرکانسی تولید می‌کنند که در صورت برخورد با فلزات آنها را تشخیص می‌دهند.» صاحب آگهی بعدی اما معتقد است مجوز و اینها کلا کشک است و اگر با یک فلزیاب گیرتان بیاورند، مجرم محسوب می‌شوید؛ «اگر جنسی که می‌خرید ایرانی باشد، ممکن است مجوز بدهند اما اگر دستگاه‌تان خارجی باشد اصلا مجوز معنی ندارد چون واردات فلزیاب خارجی به صورت قاچاق و فروشش هم غیرقانونی است.»

 

گنج‌یاب یا فلزیاب؟
فروشنده دیگری اصرار دارد اگر کسی برای یک فلزیاب خارجی زیر 6 میلیون  قیمت داد، بدانید که یک جای کارش می‌لنگد؛ «اصلا امکان ندارد یک فلزیاب خارجی دو، سه میلیون قیمت داشته باشد. هر کدام از این دستگاه‌ها فقط 2 میلیون تومان پول انتقالشان به ایران است.

این دستگاه‌های ارزان، دستگاه‌های ایرانی یا تقلبی هستند که به اسم خارجی در بازار وجود دارند.» اما آقای «د» که سایت نسبتا آبرومندی دارد و برخلاف بقیه تلفن همراهش اعتباری نیست، وقتی می‌فهمد برای پیدا کردن یک گنج قدیمی در روستای پدریمان دنبال یک گنج یاب هستیم، سریع لیست مدل‌ها و قیمت‌هایش را برایمان ردیف می‌کند.

 

«این فلزیاب‌هایی که ما می‌فروشیم، فرقی با گنج‌یاب ندارند. مدل‌های ما کاملا متنوع هستند. بستگی دارد بخواهید چقدر خرج کنید. الان ما دستگاه تا 75 میلیون هم داریم اما معمولا قیمت‌ها از همان شش ، هفت میلیون شروع می‌شوند و بسته به کارایی دستگاه بالا و پایین می‌شوند.

دستگاه‌های تصویری‌مان اسکنرهای قوی دارند که تصویری سه بعدی از شیء نشان می‌دهند و نوع آن را هم مشخص می‌کنند.» آقای «د» اطمینان می‌دهد که هیچ مجوزی هم لازم نیست و کافی است سفارش بدهیم تا یک هفته‌ای فلزیاب مورد نظر دستمان را بگیرد.

 

قانون در مورد فلزیاب‌ها چه می‌گوید؟
هیات وزیران آیین‌نامه اجرایی قانون ضرورت اخذ مجوز برای ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از دستگاه فلزیاب را اردیبهشت ماه سال 82 به پیشنهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصویب کرده. طبق این قانون خرید، فروش‌، نگهداری و استفاده از دستگاه‌های فلزیاب در صورتی مجاز است که بتوانید از سازمان میراث‌ فرهنگی کشور مجوز بگیرید.

 

فروشندگان این دستگاه‌ها هم موظفند آنها را فقط به اشخاصی که مجوز خرید از سازمان میراث فرهنگی‌کشور دارند بفروشند و یک نسخه‌ از برگ فروش که نشان دهنده مشخصات خریدار و مشخصات فنی ‌دستگاه است را به سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال کنند. حالا شخصی که می‌خواهد از میراث فرهنگی

 

مجوز خرید فلزیاب دریافت کند، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
اول اینکه مشغول به کار در یک شغل قانونی باشد و اداره کل بازرگانی استان محل کسب و کارش هم تایید کند که به این دستگاه نیاز دارد. علاوه بر این از طرف مراجع قضایی هم به اتهام حفاری غیرمجاز یا سایر جرایم مرتبط با میراث فرهنگی کشور محکوم نشده باشد.

 

اگر کسی این شرایط را داشته باشد یک مجوز یک ساله تحویلش می‌دهند که هر سال برای تمدیدش باید تشریف ببرد همان سازمان میراث فرهنگی. البته گرفتن مجوز فقط مربوط به خریدار نیست. ورود این دستگاه‌ها به داخل کشور و تبلیغ آنها  از طریق رسانه‌های عمومی‌، مطبوعات‌، چاپ و نشر پوستر و بقیه روش‌های تبلیغاتی هم فقط با مجوز سازمان میراث فرهنگی مجاز است‌.

 

فروش مستقیم دل و روده دستگاه
نکته جالب اینجاست که خرید و فروش فلزیاب‌ها حتی در فروم‌های مجازی هم بازار داغی دارند. البته فرقشان با آگهی‌های شرکت‌ها و باقی فروشنده‌ها این است که معمولا به صورت مستقیم حرفی از فروش دستگاه زده نمی‌شود. معمولا یک عده دانشجوی خلاق هستند که نمونه مدار‌هایشان را می‌گذارند توی سایت تا اگر به درد کسی می‌خورد طرف یک پولی بابتش بدهد و خودش دیگر بقیه کارهای دستگاه را درست کند.

 

رضا یکی از همین آدم‌های خریدار است که زیر یکی از همین آگهی‌های مدار فروشی نوشته «طلایاب نزدیک به ۳۰ میلیونه و مجوز می‌خواد من دنبالش رفتم که دارم می‌گم اگر مدارش رو دارید حاضرم ۲ میلیون بدم تا برام بسازن ولی واقعا کار کنه‌ها.»

 

مدیر کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی می‌گوید فروشندگان مجازات نمی‌شوند
هیچ راه حل قانونی نداریم!

اینکه با وجود فعالیت غیرقانونی فروشندگان و خریداران دستگاه‌های فلزیاب، هنوز هم تبلیغات این دستگاه‌ها را می‌بینیم، کمی عجیب به نظر می‌رسد. مشکلی که امید غنمی- مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی- ریشه آن را در قانون مربوط به این دستگاه‌ها می‌داند.

 آقای غنمی، چه مجازاتی برای خریداران و فروشندگان غیر مجاز فلزیاب در قانون تعریف شده؟
یکی از مشکلاتی که ما در رابطه با قانون ضرورت مجوز برای حمل و خرید و فروش مجوز داریم، همین است که قانونگذار برای متخلفان از این قانون مجازاتی در نظر نگرفته و آنها را صرفا به ضبط و مصادره دستگاه که همان فلزیاب باشد محکوم کرده است.
 

یعنی شما در مقابل آسیب رساندن به آثار باستانی فقط دستگاه متخلف را ضبط می‌کنید؟
خیر. در صورتی که از این دستگاه به این منظور استفاده شود، بعد از اثبات جرم، متخلف به یک تا سه سال حبس محکوم می‌شود.
 

خب چرا مجازاتی برای این متخلفان وجود ندارد تا جلوی چنین اتفاقاتی گرفته شود؟
دلیل خاصی ندارد. البته ما دو بار پیشنهاد ایجاد مجازات را داده‌ایم اما موافقت نشده و در نظر داریم باز هم این پیشنهاد را به قانونگذار بدهیم. چون به عنوان مثال یکی از مشکلات ما در زمینه برخورد با متخلفان، مبلغین این دستگاه‌ها در روزنامه‌ها هستند. کسی که در روزنامه آگهی می‌دهد، در واقع دستگاهی ندارد که ما بخواهیم آن را ضبط کنیم. او اول سفارش می‌گیرد و بعد دستگاه را تهیه می‌کند و به همین خاطر ما هیچ راه‌حل قانونی برای مجازات او نداریم.
 

البته خیلی‌ها شرایط خاص و سخت سازمان میراث فرهنگی را بهانه نگرفتن مجوز می‌کنند.
 هیچ سختگیری‌ای برای گرفتن این مجوز وجود ندارد. سازمان موظف است در صورتی که شخص مورد نظر همه شرایط لازم را داشته باشد مجوز را ظرف یک ماه به او تحویل بدهد.
 

مجوزی که به خریدار می‌دهید برای نوع خاصی از فلزیاب است؟
بله. وقتی خریداران برای گرفتن مجوز این دستگاه به ما مراجعه می‌کنند کارشناسان ما به صورت دقیق آنها را درمورد کاربرد آن آگاه می‌کنند و با توجه به نیازی که دارند به آنها دستگاه پیشنهاد می‌دهند. در مجوز خریداران حتما ذکر می‌شود که اجازه چه نوع دستگاهی را دارند.

 

داشتن مجوز الزامی نیست، هست!
بعضی از فروشنده‌ها برای مشتری‌هایشان شرایط خاصی قائلند که آن را به خبرنگار جماعت لو نمی‌دهند. به همین خاطر هم ما در دو نوبت جداگانه مزاحم یکی از این فروشنده‌ها شدیم.

روایت مشتری

قیمت فلزیاب‌هایتان حدودا چقدر است؟
دستگاه‌های معمولی‌مان از یک میلیون و 800 هزار تومان قیمت دارند تا 6 میلیون اما مدل‌های پیشرفته‌تر تا 12 میلیون تومان هستند.
 

حتما باید مجوز داشته باشیم تا بتوانیم از این فلزیاب‌ها بخریم؟
به صورت رسمی باید مجوز میراث فرهنگی داشته باشید اما اگر نداشتید هم ما می‌فروشیم. منتها فاکتور نمی‌دهیم. هر زمان که مجوز داشتید، ما فلزیاب را با فاکتور می‌فروشیم. البته بستگی به این هم دارد که شما چه فعالیتی با این دستگاه بکنید. به دنبال فلزیاب واقعی باشید یا گنج یاب.
 

مگر هنوز هم کسی به عنوان گنج‌یاب از شما خرید می‌کند؟
تا دلتان بخواهد زنگ می‌زنند و دنبال گنج‌یاب هستند.
 

شما خودتان مجوز حمل نمی‌دهید؟ بعضی فروشنده‌ها خودشان مجوز حمل می‌دهند.
اینها همان مجوز قدیمی که خودشان از سازمان صنایع و معادن دارند را به همراه فاکتور می‌دهند  که هیچ کدامشان کافی نیست. حتما باید مجوز میراث فرهنگی داشته باشید.

 

روایت خبرنگار
فروشنده‌ها هم باید برای فروش فلزیاب از میراث فرهنگی مجوز داشته باشند؟
ما مجوز داریم.
 

بله می‌دانم، به صورت کلی منظورم بود.
بله مجوز لازم است.

 

راحت مجوز می‌دهند؟
معمولا مجوز شرکت‌هایی که همان حدود سال 79-78 شروع به فروش این دستگاه‌ها کرده‌اند و شرکت‌های حفاری آب و تاسیسات و لوله گذاری را راحت‌تر تمدید می‌کنند اما الان سخت مجوز می‌دهند.

 

مشتری  برای خرید حتما باید مجوز داشته باشد؟
بله ما فقط با مجوز دستگاه‌هایمان را می‌فروشیم و در ازایش بهشان فاکتور می‌دهیم.
 

خریدارها به قصد خرید گنج‌یاب هم با شما تماس می‌گیرند؟
نه تا حالا کسی با من تماس نگرفته ما هم اصلا نمی‌پرسیم برای چه مصرفی می‌خواهند.
 

قیمت این دستگاه‌ها چقدر است؟
نهایت 6 میلیون تومان.
 

پس این دستگاه‌هایی که با قیمت‌های 12-11 میلیون در بازار وجود دارد چه هستند؟
(کمی عصبانی) من نمی‌دانم این را از خود همان فروشنده‌ها بپرسید.