همشهری جوان
پاتوق دوستداران همشهری جوانهمشهری جوان
پاتوق دوستداران همشهری جواناز امید به نوید
چه کسانی ماهواره نوید را ساختند؟
همین الان که شما این‌ها را می‌خوانید، حدود ۱۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم و ۴۰۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم در حوزه هوافضا در کشور مشغول کار و زندگی هستند؛ یعنی حدود ۵۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم کار و بارشان عرصه هوافضا و سر و کله زدن در مراکز تحقیقاتی، مهندسی و صنایع تولیدی است. صنعتی که بیشتر از ۵۰ هزار میلیارد تومان در کشور گردش مالی دارد. در پروژه نوید۶۰ دانشجوی کار‌شناسی ارشد و دکترای دانشگاه علم و صنعت و اساتید این دانشگاه در مدت چهار سال و از سال ۸۶ درگیر این مسئله بودند. ماجرای ساخت نوید از اینجا کلید خورد که دانشگاه علم و صنعت پروژه «ظفر» را که قدم بعدی ماهواره‌ای ایران است راه انداخت. به خاطر اینکه ابعاد ظفر خیلی بزرگ است و پرتابگرهای ما تا حالا در همین حد ماهواره ۵۰ کیلوگرمی کار می‌کردند و برای آماده شدن برای پرتاب ماهواره بزرگ‌تر، لازم بود اول یک ماهواره کوچک‌تر پرتاب کنیم. قطعاتی که ساخته شده را تست کنیم و اگر همه چیز «اوکی» بود روی ظفر کار کنیم. دوربین، دما و نشانه‌روی به سمت زمین و… باید درست باشد. به همین خاطر دانشجوهای دانشگاه علم و صنعت دست به کار شدند و نوید را که ۱۰۰ درصد ایرانی است ساختند. تمام قطعات ساخت داخل است و اگر قطعاتی که در این پروژه ساخته شده جواب بدهد، به دانش ساخت آن رسیده‌ایم و دیگر نیازی به خریدنش از فرنگی‌ها نیست. سنسو‌رهای خورشیدی، مغناطیسی و سازه‌ها و دوربین ساخت ایران است و هیچ قطعه‌ای از آن را نخریده‌ایم. مخابراتش هم کاملا بومی است. آن طور که مهندس سرادقی می‌گویند، مقداری از این دانش هم تجربی به دست آمده؛ «همه نیروهای جوان ما در دانشگاه‌ها پرورش پیدا می‌کنند. حین ساخت این ماهواره‌ها کار را یاد می‌گیریم. دانش مختصری در پروژههای قبلی به ما رسیده که با رجوع به منابع و کتاب‌ها و اساتید این دانش را رشد دادند تا به ماهواره تحقیقاتی رسیدیم. هنوز نمی‌توانیم بگوییم ماهواره ساز شده‌ایم اما حالا به این باور رسیده‌ایم که با جواب دادن نوید می‌توانیم ماهواره‌های بزرگ‌تر و با دقت بیشتر را بسازیم. فقط هزینه و وقت بیشتری می‌خواهد.» از چند وقت پیش پروژههای دیگری هم کلید خورده: «پژوهشکده سازمان فضایی پروژه «پارس» را شروع کرده که یک ماهواره سنجشی عملیاتی است. دم‌دست‌ترین پروژه هم «فجر» است که احتمالا در سال ۹۱ پرتاب خواهد شد. ظفر هم ماموریت تصویربرداری دارد و قرار است سه تا پنج سال عمر کند.»
چه مشخصاتی دارد؟
ماهواره نوید هر ۲۴ ساعت ۱۶ دور به دور زمین می‌چرخد و شش بار از روی ایران و بالای سرمان عبور می‌کند. به عبارتی بیش از۷۰۰۰ متر بر ثانیه سرعت دارد و هر چه‌مدار مرتفع تر می شود، این سرعت کمتر می‌شود. این ماهواره با ابعاد ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی‌متر مکعب و جرم ۵۰ کیلوگرم، برای قرار گرفتن در مدار بیضوی با ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ کیلومتر و زاویه انحراف‌مداری ۵۵ درجه طراحی شده است. پرتاب این ماهواره هم با استفاده از ماهواره‌بر «سفیر نوید» از کلاس ماهواره‌بر سفیر B1 -B انجام شده که در سازمان هوافضای وزارت دفاع ساخته شده و مثل بقیه تجهیزات بومی است. یکی از دستاوردهای بزرگ ایران در بخش فضایی ساخت ماهواره‌برهاست. شاید خیلی از کشور‌ها توی ماهواره ساختن خوب باشند اما کمتر از ده تا کشور هستند که بتوانند ماهواره‌بر بسازند. طول عمر مداری این ماهواره دو ماه است؛ یعنی بعد از دو ماه به خاطر قوانین فیزیکی از بین می‌رود. در غیر این صورت وقتی عمر ماهواره‌ها تمام می‌شود، در فضا می‌مانند و سر راه بقیه ماهواره‌های تازه به مدار رسیده قرار می‌گیرند .به این اجزای به جا مانده زباله فضایی می گویند. متخصصان الان به فکر افتاده‌اند این زباله‌ها را با تمهیداتی از بین ببرند.
به چه دردی می‌خورد؟
ماموریت اول ماهواره نوید علم و صنعت، تصویربرداری از سطح زمین با قدرت تفکیک مناسب برای ماموریت محوله و ارسال تصاویر و اطلاعات پایشی سیستم در مدار لئو به ایستگاه‌های زمینی است. تصاویر دریافتی از ماهواره به درد کاربردهای عملیاتی در زمینه‌های جو و علوم هوا‌شناسی، مدیریت منابع، بلایای طبیعی مثل پیش بینی شرایط آب و هوا، خشکسالی، سیل و نیز تعیین خطوط ساحلی می‌خورد.
اگر دوست دارید بدانید نوید الان کجاست خیلی سخت نیست؛ خیلی راحت می‌توانید برای دیدن موقعیت مکانی و زمانی و مختصات جغرافیایی آن به آدرس بروید و www.n2yo.com و این ماهواره ایرانی را از طریق جست‌وجو پیدا کنید. البته بقیه ماهواره‌های فعال در فضا هم از اینجا پیداست.
واقعا تحریم تاثیر داشت؟
قبلا به این شکل بود که فکر می‌کردیم برای این ماهواره چه قطعاتی را لازم داریم. خیلی راحت می‌رفتیم توی سایت شرکت سازنده و می‌خریدیم و تحویل می‌گرفتیم. در واقع دانش ما فقط طراحی بود و مونتاژ. حالا با توجه به تحریم مجبوریم خودمان قطعات را بسازیم. سلول‌های خورشیدی را در پروژه «رصد» به ما دادند اما در «نوید» ندادند و خودمان ساختیم. همه جای دنیا این طوری است که در تولید ماهواره اول با یک کشوری مثل دانشگاه‌های فرانسه یا انگلیس قرارداد می‌بندند تا ماهواره‌ای برای آنها بسازند و بتوانند مراحل ساخت این ماهواره را ببینند. آنها کلی هم پول می‌گیرند! در ماهواره دوم اجازه می‌دهد بعضی زیرسیستم‌ها را هم بسازیم تا اگر آنها موافقت کردند بفرستیم فضا. در مرحله سوم هم فقط نظارت می‌کنند اما همه این اتفاقات در حد ماهواره‌های چند تنی نیست و فقط برای همین ابعاد است. تحریم روی قیمت‌ها ممکن است تاثیربگذارد اما به خاطر ارزش افزوده‌ای که می‌آورد می‌ارزد. هزینه نوید زیر ده میلیارد تومان است.
۱۴۰۰، آدم می‌فرستیم فضا!
بعضی‌ها می‌گویند اگر ما ده سال دیگر آدم هم بفرستیم فضا، چه فایده‌ای دارد؛ این کار را که ۵۰ سال پیش گاگارین هم انجام داده است. واقعیتش این است که به همین سادگی‌ها و این جوری نیست؛ اگر بتوانیم یک آدم را توی کپسول سالم یک دور، دور زمین بچرخانیم ما تقریبا همه رشته‌های مهندسی را به کار گرفته‌ایم. اینجا سقف دانش فضایی است. اگر مدیریت خوبی باشد تا ۱۰ سال دیگر به آنجا می‌رسیم. از لحاظ تئوری و روی کاغذ مشکلی نداریم. به صنعت رساندن این تئوری یکی از ضعف‌های ماست که با اتفاقات و حمایت‌های این چند سال، خیلی دور از دسترس نیست. اگر ما به انسان در فضا و به ماهواره ژئو در ۳۶ هزار کیلومتری برسیم، همه تکنولوژی‌های دیگر فضایی در دست ماست. بقیه‌اش راحت‌تر است.
علی سیف‌الهی/ همشهری جوان ۳۵۲ www.h-j.ir
