کجایی گالیله که یادت بخیر!

  رونمایی از بزرگترین تلسکوپ

هنوز خیلی‌ها باور ندارند آفریقایی‌ها این بار از حق و حقوق خودشان در مقابل سفیدهای استرالیایی کوتاه بیایند و بگذارند آنها بعد از عمری زحمت همه چیز را به نام خودشان ثبت کنند. مرافعه این بار با گذشته کمی فرق دارد. این دفعه پای زمین و رنگ پوست و ... درمیان نیست. صحبت از یک رقابت علمی است. ساخت و نصب بزرگ‌ترین رادیوتلسکوپ دنیا. مردم آفریقای جنوبی سال‌هاست که فلات‌های کشورشان را کرده‌اند پایگاه دیش‌های ماهواره‌ای عجیب‌وغریبی که کارشان رصد امواج رادیویی است. درست وقتی که آفریقایی‌ها داشتند بزرگ‌ترین رصدخانه رادیویی دنیا را می‌ساختند، استرالیایی‌ها هم اعلام کردند که می‌خواهند همین پروژه را در کشور خودشان اجرا کنند. دعوا بالا گرفت. بحث سر این بود که کدام کشور باید اول به فناوری و افتخار نصب بزرگترین تلسکوپ رادیویی دنیا دست پیدا کند. دست آخر هفته پیش با میانجیگری عده‌ای از دانشمندان علم نجوم مساله فیصله پیدا کرد. قرار شد دیش‌های گیرنده در آفریقای جنوبی باشد و پایگاه‌های پردازش اطلاعات در استرالیا. به این‌ترتیب از پروژه بزرگترین تلسکوپ رادیویی دنیا رونمایی شد؛ وسیله‌ای که قرار است تا ده، پانزده سال دیگر به همه‌مان بگوید از کجا آمده‌ایم و اصلا چه طور سروکله‌مان روی زمین پیدا شد.
یکی از شگفت‌انگیزترین کشف‌های بشر در دهه گذشته این بود که بر خلاف تصور قدیمی،95 درصد جهان از اتم ساخته نشده؛ یعنی اصلا از عناصر موجود در جدول تناوبی تشکیل نشده. اصلا ما از موادی که من و شما را تشکیل داده‌اند هنوز بی‌خبریم. خیلی از دانشمندان امروز به این باور رسیده‌اند که همه مواد روی کره خاکی از ذراتی ساخته شده‌اند که ما آنها را نمی‌شناسیم. دانشمندان به آنها ماده تاریک یا انرژی تاریک می‌گویند. اما هنوز کسی نمی‌داند که منشا این ذرات کجا است. هنوز هیچ نظریه‌ای در این مورد مطرح نشده. جان وورمرسلی رییس هیات مدیره طرح تلسکوپ رادیویی SKA با این ادعا که آنها می‌خواهند به معمای ماده تاریک برسند، حرف‌هایش را در مراسم رونمایی از تلسکوپ جدید شروع کرد و آن قدر ادامه داد تا به اصل مطلب رسید: «تلسکوپ ما به این ماده تاریک می‌رسد. مطمئن باشید SKA می‌تواند هم سر از منشا پیدایش ماده تاریک در بیاورد و هم به زودی به همه نشان بدهد که در باقی سیاره‌های دیگر هم موجوداتی غیر از ما زندگی می‌کنند یا نه. فقط کافی است کمی صبر داشته باشید؛ آن وقت می‌بینید که چه طور نظام هستی به دست همین سه کشور – آفریقای جنوبی، استرالیا و نیوزلند – یک دفعه زیر و رو می‌شود!»

قایم شدن فایده ندارد«آرایه تلسکوپ یک کیلومتری.» این نامی است که دانشمندان برای صدا کردن تلسکوپ رادیویی عظیم الجثه‌شان انتخاب کرده‌اند. با نام اختصاری SKA. این تلسکوپ غول پیکر که دم و دستگاهش در سه کشور آفریقای جنوبی، استرالیا و نیوزلند – پخش شده از دیش‌های گیرنده‌ای تشکیل شده که در وسعتی برابر یک کیلومتر مربع در جنوب آفریقا یا نیوزیلند نصب می‌شوند و با سرعتی 10هزار برابر تلسکوپ‌های فعلی به اسکن آسمان می‌پردازند. اساس کار این یکی با بقیه تلسکوپ‌های رادیویی فرقی ندارد. فقط سرعتش بالاتر است و میزان حساسیتش. این تلسکوپ سیگنال‌های دریافتی از کهکشان‌ها را از طریق فیبرهای نوری به ابررایانه مرکزی قدرتمندی ارسال می‌کند، البته میزان اطلاعاتی که به این ابر رایانه ارسال می‌شود، آن قدر بالاست که هنوز دانشمندان برای ساخت آن به نتیجه دلخواه نرسیده‌اند. قرار است این تلسکوپ نقشه‌های سه بعدی از مغناطیس کهکشان‌ها به ثبت برساند تا اخترشناسان بتوانند تاثیر آن را روی تثبیت کهکشان‌ها، شکل گیری ستاره‌ها و سیاره‌ها و تنظیم فعالیت‌های سیاره‌ای و ستاره‌ای درک کنند. مساله اینجاست که این رادیوتلسکوپ می‌خواهد سیگنال‌هایی از فضا بگیرد که تا امروز به خاطر غبارهای کیهانی از دید آدمیزاد پنهان مانده‌اند. «دنیا تا 20 سال دیگر با تلسکوپ SKA به حقایقی می‌رسد که باور کردن آن خودش سال‌ها وقت می‌خواهد. منتظر خبرهای عجیب ما باشید!» مرسلی با یک ادعای عجیب دیگر سخنرانی‌اش را در روز رونمایی از پروژه بزرگ سه کشور ماجراجو به پایان برد.